Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağının en yaygın nörogelişimsel bozukluklarından biridir. Genellikle ilk olarak çocukluk çağında teşhis edilir ve genellikle yetişkinlikte de devam eder (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri).
DEHB kişinin odaklanma, dürtülerini kontrol etme ve enerji seviyelerini düzenleme becerilerini etkiler. Bir ebeveyn veya bakıcı olarak, çocuğunuzun refahı için erken müdahale ve destek sağlamak amacıyla DEHB belirtilerini tanımak çok önemlidir.
Cogo CTA Banner
Çocuklarda DEHB ve Nasıl Yönetileceği
Bu blogda, çocuklarda DEHB’nin üç temel belirtisini inceleyeceğiz: Dikkatsizlik, Hiperaktivite ve Dürtüsellik, bu durumu daha iyi anlamanıza ve nasıl yöneteceğinize yardımcı olur.
Dikkatsizlik
Çocuklarda DEHB’nin ayırt edici semptomlarından biri dikkatsizliktir. Bununla birlikte, normal çocukluk dönemi dikkat dağınıklığı ile DEHB ile ilişkili klinik olarak anlamlı dikkatsizlik arasında ayrım yapmak önemlidir. DEHB’li çocuklar genellikle dikkatlerini sürdürmekte zorlanır, görevlerden kolayca sıkılır ve talimatları takip etmekte güçlük çekerler. Sık sık eşyalarını kaybedebilir, unutkan görünebilir ve eşyalarını düzenlemekte veya görevleri tamamlamakta zorlanabilirler. Bu davranışlar akademik performanslarını ve sosyal etkileşimlerini önemli ölçüde etkileyebilir.
Dikkatsizlik çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. DEHB’li çocuklar dersler, konuşmalar veya ev ödevlerini tamamlarken odaklanmakta güçlük çekebilir. Sesler, hareketler veya diğer çevresel faktörler gibi dış uyaranlarla dikkatleri kolayca dağılabilir. Ayrıca, düşüncelerini organize etmekte güçlük çekebilir ve sık sık hayal kurma veya “dalma” eğilimi gösterebilirler. Sonuç olarak, DEHB’li çocuklar görevleri zamanında tamamlamakta ve akademik beklentileri karşılamakta zorlanabilirler.
Dikkatsizliği olan çocukları desteklemek için yapılandırılmış bir rutin oluşturmak ve net talimatlar vermek çok önemlidir. Görevleri daha küçük, yönetilebilir adımlara bölmek, odaklanmalarına ve ödevleri tamamlamalarına yardımcı olabilir. Gürültüyü azaltmak veya sessiz bir çalışma alanı oluşturmak gibi, çevrelerindeki dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirmek de faydalı olabilir. Öğretmenlerle düzenli iletişim, sınıf ortamında uygun düzenlemelerin yapılmasını sağlayabilir.
Hiperaktivite
Hiperaktivite, çocuklarda DEHB’nin bir diğer önemli belirtisidir. Tüm çocuklar aktif ve enerjik olabilirken, DEHB’li çocuklar günlük işlevlerini engelleyen aşırı düzeyde hiperaktivite sergilerler. Sürekli kıpırdanabilir, kıvranabilir veya oturdukları yerde kalmakta zorluk çekebilirler. DEHB’li çocuklar genellikle huzursuz hissederler ve sürekli hareket halinde olma ihtiyacı duyarlar. Koşabilir, aşırı tırmanabilir ve sessiz aktivitelere katılmakta zorluk çekebilirler. Bu huzursuz davranış, konsantre olma ve okul veya organize faaliyetler gibi yapılandırılmış ortamlara katılma becerilerini bozabilir.
DEHB’li çocuklarda hiperaktiviteyi yönetmek zor olabilir, ancak yardımcı olabilecek stratejiler vardır. Fiziksel aktivite ve egzersiz için fırsatlar sağlamak, fazla enerjilerini yapıcı bir şekilde yönlendirmelerine yardımcı olabilir. Spor, dans veya dövüş sanatları gibi yapılandırılmış aktiviteler, disiplini ve odaklanmayı öğrenirken enerjilerini yakmalarına yardımcı olabilir. Ayrıca, görevler veya okul çalışmaları sırasında düzenli molalar vermek, enerjilerini boşaltmalarına ve gerektiğinde dikkatlerini sürdürmelerine yardımcı olabilir.
Hiperaktivitesi olan çocuklar için destekleyici ve anlayışlı bir ortam yaratmak çok önemlidir. Eğitimciler esnek oturma seçenekleri sağlayabilir veya ders sırasında kısa hareket molalarına izin verebilir. Ebeveynler, çocuklarının enerjisini dışarıda aktivitelere katılmak veya yaşına uygun oyuncaklarla oynamak gibi olumlu yollarla atmalarını teşvik edebilir. Hiperaktiviteyi yönetmek gerekli olsa da, bir çocuğun doğal enerji seviyelerini tamamen bastırmanın ne gerçekçi ne de sağlıklı olduğunu unutmamak önemlidir.
Dürtüsellik
Dürtüsellik, sonuçları düşünmeden hareket etme eğilimini ifade eder. DEHB’li çocuklar genellikle dürtü kontrolü ile mücadele eder, bu da konuşmaları bölmelerine, sıra dışı konuşmalarına veya sıralarını beklemekte zorluk çekmelerine neden olur. Potansiyel olarak tehlikeli veya uygunsuz olan dürtüsel davranışlarda bulunabilirler. Dürtüsellikleri nedeniyle, DEHB’li çocuklar duygularını düzenlemekte zorlanabilir, bu da sık sık duygusal patlamalara ve hayal kırıklığını yönetmede zorluklara yol açabilir.
Dürtüsellik, bir çocuğun sosyal etkileşimlerini ve ilişkilerini önemli ölçüde etkileyebilir. Sırayla hareket etmek, paylaşmak veya sabırla beklemek onlar için zor olabilir, bu da akranlarıyla çatışmalara yol açabilir. Çocukların öz kontrol geliştirmelerine ve dürtülerini yönetmelerine yardımcı olmak, genel refahları için çok önemlidir. Derin nefes almayı öğretmek, ona kadar saymak veya bekleme kavramını anlamak için görsel araçlar kullanmak gibi teknikler yardımcı olabilir. Evde ve okulda tutarlı kurallar ve beklentiler oluşturmak, dürtüsel davranışları yönetmek için yapı ve rehberlik sağlayabilir.
DEHB’li Çocuklar için Stratejiler ve Destek
DEHB’nin belirtilerini tanımak çocuğunuza yardım etmenin ilk adımıdır. Çocuğunuzda DEHB olduğundan şüpheleniyorsanız, bir sağlık uzmanına veya bir çocuk doktoruna danışmanız çok önemlidir. Çocuğunuzun semptomlarını değerlendirebilir, farklı kaynaklardan bilgi toplayabilir ve doğru bir teşhis koyabilirler. Teşhis konulduktan sonra, çeşitli tedavi seçenekleri ve stratejileri araştırılabilir.
Bilişsel ve Davranış Terapisi, DEHB’li çocukların uygun davranışları öğrenmelerine, odaklanmayı geliştirmelerine ve organizasyon becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmak için etkili bir yaklaşım olabilir. Belirli hedefler belirlemeyi, yapılandırılmış rutinler oluşturmayı ve olumlu pekiştirme sağlamayı içerebilir.
Ebeveyn-öğretmen işbirliği ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (IEP) DEHB’li çocukların desteklenmesinde çok önemlidir. Ebeveynler, öğretmenler ve diğer bakıcılar arasındaki açık iletişim, çocuğun semptomları, ilerlemesi ve zorlukları hakkında değerli bilgilerin paylaşılmasına olanak tanır. Bu işbirliği, hem evde hem de eğitim ortamlarında tutarlı destek sistemlerinin kurulmasına yardımcı olur. Ayrıca, çocuğun DEHB’si akademik performansını önemli ölçüde etkiliyorsa IEP uygulanabilir. Bir IEP, çocuğun özel öğrenme ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak tasarlanmış, ödevler için ek süre sağlamayı, tercihli oturma veya diğer özel müdahaleleri uygulamayı içerebilecek düzenlemeler ve değişiklikler sunar. Bir IEP ile birlikte ebeveyn ve öğretmen işbirliği, DEHB’li çocukları akademik yolculuklarında desteklemek için kapsamlı bir yaklaşım sağlar.
Bazı durumlarda, doktorlar DEHB semptomlarını yönetmek için ilaç reçete edebilir. Uyarıcılar gibi ilaçlar dikkati artırmaya ve hiperaktivite ve dürtüselliği azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, ilaçlar her zaman bir sağlık uzmanının rehberliğinde kullanılmalıdır.
DEHB semptomlarını yönetmek için ilaç tedavisine alternatif veya tamamlayıcı bir çözüm olarak Dijital Terapötikler (DTx) önerilebilir. Bu yenilikçi ve kanıta dayalı dijital müdahaleler kişiselleştirilmiş tedavi planları sunar ve kişinin dikkat seviyelerini iyileştirmede yeterli destek sağladığı gösterilmiştir. Uzmanlar tarafından geliştirilen DTx, bilişsel eğitim egzersizleri, davranış değiştirme programları ve dikkat ve öz düzenleme becerilerini geliştirmek için tasarlanmış etkileşimli araçlar sunmak için mobil uygulamaları veya web tabanlı platformları kullanır.
Cogo Dijital Eğitim Programı, kullanıcının dikkatine dayalı kişiselleştirilmiş bir program sağlamak için neurofeedback kullanan, klinik olarak kanıtlanmış DTx’in harika bir örneğidir. Kullanıcılar 24 seans boyunca dikkat seviyelerini ve dürtüsellik eğilimlerini düzenlemeyi öğrenecek ve böylece farklı oyun hedeflerine ulaşabilecekler.
Cogo’nun etkinliği, ortak bir kuruluştan gelen geri bildirimle vurgulandı. Nigel Psychology’de danışman psikolog olan Nicholas Gabriel Lim, kendisi ve eşinin, DEHB belirtileri gösteren 9 yaşındaki kızlarında tanık oldukları dönüştürücü sonuçlardan derinden etkilendiklerini paylaştı. Küratörlü Dikkat Adaptasyon Programının (AAP) uygulanması, kızlarının Cogo ile bağımsız olarak ilgilenmesini sağladı ve kapsamlı bir rehberliğe ihtiyaç duymadan odaklanmada belirgin bir iyileşme gösterdi.
Çocuklarda dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi DEHB semptomlarının tanınması, erken müdahale ve destek için çok önemlidir. Uygun teşhis ve kapsamlı bir yönetim planı ile DEHB’li çocuklar akademik, sosyal ve duygusal açıdan başarılı olabilirler. Sağlık uzmanları, eğitimciler ve bakıcılarla birlikte çalışarak, DEHB’li çocukların tam potansiyellerine ulaşmalarını ve tatmin edici bir yaşam sürmelerini sağlayan bir ortam yaratabiliriz. Unutmayın, her çocuk benzersizdir ve doğru destekle zorlukların üstesinden gelebilir ve kendi yollarında başarılı olabilirler.
